Actualiteiten, Page 7 Categorie

Henk Nieuwenhuis heeft recent weer een paar fraaie schetsen gemaakt van de Maan. Bovendien schetste hij nevenstaande fraaie tekening van Jupiter.

Betreft: 7e bijeenkomst astrofotografen op donderdag 29 september aanstaande

Beste astrofotografen en overige belangstellenden,

Donderdag  29 september houden we onze 7e bijeenkomst op de Sterrenwacht. Openingstijden: 19:45 – 21:45 uur.  Deze avond is uitstekend geschikt voor donateurs van Streekmuseum-Volkssterrenwacht Burgum en anderen die eens vrijblijvend kennis willen maken met onze Werkgroep Astrofotografie!

Als we starten, is de zon al onder, maar de astronomische schemering begint pas om ca. 21:15 u. Kom op tijd, dan is er vooraf even gelegenheid voor bijpraten na de zomerstop. En er is weer gratis cake! Koffie wordt gewoon betaald.                                   

Om 19:45 u beginnen we met de 1e presentatie (ca. 30 minuten) over de unieke eclipsvlucht van Jurjen Boersma¹ naar de Faeröer Eilanden, op 20 maart 2015. Samen met geroutineerd eclipsjager en familielid Hans van der Meer en andere enthousiaste eclipswaarnemers koos Jurjen voor een Duits project: visuele waarneming en fotografie van de zonsverduistering vanuit een speciaal ingericht chartervliegtuig. Ze vlogen naar de totaliteit boven  de wolken, terwijl op dat moment in Burgum niets was te zien door het weer! Om jaloers op te zijn! Maar … je moet er wel iets voor over hebben!

Na Jurjen komt Peter Elzinga met de 2e presentatie (ca. 20 minuten) over fotografie van onweer en bliksems.  Een flitsend onderwerp! Op de flickr-site van onze Werkgroep Astrofotografie is een voorbeeld te zien van een bijzondere bliksemfoto, die Peter maakte: er staat ook een avondregenboog op.  Er is ruimte voor vragen, daarna is er een korte pauze.

Bij helder weer kunnen we naar buiten voor waarneming en fotografie met onze eigen apparatuur. De avond wordt besloten met actualiteiten, waaronder de groepsfoto gemaakt in mei door Pieter Dijkstra, en de oogst aan hemelfoto’s tot en met september. We kijken ook even vooruit in het najaar.           

Clear Skies en tot ziens op de 29e,

Dick de Vroet (secretaris initiatiefgroep astrofotografie)

¹ Jurjen Boersma is secretaris van Vereniging Gemma Frisius

En laat nu net op de komende bijeenkomst, 27 februari, Joris van Heijningen bij ons een lezing geven over gravitatiegolven! Jos is wetenschapper en promovendus op het NIKHEF in Amsterdam bij prof. dr. Jo van den Brand en is daarom nauw betrokken bij de ontdekking van de gravitatiegolven. We kunnen dus uit eerste hand deze ontdekking te horen krijgen! Zie ook AGENDA 2015/2016.
De lezing van Joris begint omstreeks 15.00 uur (dus ná de ALV) en eindigt om ongeveer 17.00 uur.

Start van de waarneemgroep ASTROFOTOGRAFIE.

Donderdag 17 december was de startbijeenkomst in de sterrenwacht te Burgum. Er kwamen vijftien belangstellenden op af, een mooi aantal.
Gemma Frisius is heel benieuwd naar de komende fotografische resultaten! De foto’s kunnen opgestuurd worden naar Albert van der Sluis,
e-mail: a.vd.sluis@upcmail.nl en dan zijn de foto’s te bewonderen op deze website onder de kop WAARNEMINGEN.

Dick de Vroet heeft van deze bijeenkomst het volgende verslag gemaakt:

Donderdag 17 december ontving Streekmuseum-Volkssterrenwacht Burgum, in samenwerking met Vereniging Gemma Frisius, gastvrij belangstellenden uit de regio voor een bijzondere hobby: astrofotografie. Het gaat daarbij om het fotograferen van sterren, zon en planeten, meteoren, kometen en andere lichtende hemelobjecten. Nu kan iedereen wel een fotootje van een heldere ster aan de hemel maken. Maar om bijvoorbeeld een planeet als Jupiter vast te leggen met mooie details moet je toch wat meer weten dan waar de afdrukknop op de camera zit.

Er kwamen ca. 15 belangstellenden op de bijeenkomst af. In de inleiding bleek dat met fotografie details en structuren kunnen worden opgespoord die met het oog niet zichtbaar zijn. Ook niet met een goede amateurtelescoop. Vooral in de diepe ruimte zijn prachtige resultaten te behalen, zoals gastheer Sijtze van Dellen in een presentatie liet zien. De mooie kleuren in de foto’s hebben wel betekenis, maar zijn niet altijd naturel, onthulde hij. Door filters te gebruiken en lang te belichten kunnen ook de fijnere structuren naar voren worden gehaald. Van Dellen had zijn favoriete apparatuur meegebracht, bestaande uit een demontabele camera-telescoop combinatie op een glanzend witte, zware voet. Het gewicht is van belang om onbalans en trillingen tegen te gaan. Sommige beginnende astrofotografen keken gretig naar het mooie instrumentarium.

In de astrofotografie is de digitale camera helemaal ingeburgerd. Dat heeft het voordeel van meeliften met de snelle ontwikkelingen en beschikken over steeds meer mogelijkheden. Soms brengen fabrikanten een model uit in een voor de nachthemel aangepaste versie. Zoiets kost natuurlijk iets meer! Ook de telescoop is gemoderniseerd: hij kan door middel van computersturing op het gewenste object worden gericht en automatisch meedraaien met de sterren.

Dick de Vroet van Gemma Frisius gaf een overzicht, waaruit bleek dat ook met een goede, maar toch betaalbare, camera op een driepootstatief veel te bereiken is. Het fotograferen van meteoren, een komeet, samenstand, sterbedekking door de maan, poollicht enz. kan met een camera fraaie resultaten opleveren. Het komt zelfs voor dat iemand met het cameraatje van een smartphone al een mooi plaatje scoort.

De te vormen groep legt de nadruk op activiteiten, van elkaar leren en presenteren van resultaten. Elke maand komen er nieuwe foto-opdrachten en proberen leden een stapje verder te komen met hun hobby. Speciale kennis wordt zoveel mogelijk gedeeld.

De derde spreker, Henk Nieuwenhuis uit Franeker, is onlangs nog in het tv-programma Heel Nederland kijkt Sterren door astrojournalist Govert Schilling uitgeroepen tot de beste maantekenaar van Nederland. Henk is vooral geïnteresseerd in maan en planeten, en hoewel hij geregeld foto’s maakt is het schetsen van maankraters of het tekenen van oppervlaktedetails op Mars, Jupiter of Saturnus zijn specialiteit. Hij staat hiermee in een traditie, van astronomen uit een tijdperk van vóór de fotografie tot de ‘artist impression’ voorstellingen van zogenaamde exoplaneten. Wie dat wil, kan bij hem aankloppen om tips.

Uit de ingevulde vragenlijst bleek dat de meerderheid van de aanwezigen wel voelt voor aansluiting bij de groep. Het idee om elkaar te stimuleren en samen meer te kunnen bereiken dan alleen, sprak wel aan. Ook de sfeer en even los komen van de dagelijkse beslommeringen staan op het verlanglijstje. De initiatiefnemers gaan nu de ideeën omvormen tot een plan dat aan de besturen wordt voorgelegd en komen binnenkort, in principe medio januari 2016, tot een vervolgstap.

Intussen is een volgende werkbijeenkomst afgesproken: donderdag 28 januari, om 19:45 u. Wie de eerste bijeenkomst heeft gemist maar overweegt toch nog mee te willen doen, kan zich melden bij Streekmuseum-Volkssterrenwacht Burgum.

(tekst: Dick de Vroet, i.s.m. Sijtze van Dellen en Henk Driessen)

Locatie: Sterrenwacht te Burgum. Openingstijden bijeenkomst: 19:45 – 21:45 uur.
Deuren open: 19:00 uur.

Wat staat er op het programma?

• Lolke Dijkstra geeft een presentatie over het gebruik van de smartphone als hulpmiddel bij astrofotografie.
• Pieter Dijkstra laat een film zien over de Venusovergang
• Bij helder weer gaan we naar buiten om zelf astrofoto’s te maken. Neem dus je apparatuur mee!
  
  

Op 22 april van dit jaar 2017 gaan we (opnieuw) naar het Eise Eisinga Planetarium te Franeker. Nog niet aangemeld? Graag nog een telefoontje of e-mail naar Jurjen Boersma, tel. 0627220556 of boe04923@planet.nl
De aanvangstijd is 10.00 uur bij de vernieuwde ingang van het Planetarium. De rondleiding begint direct!  De kosten zijn 5,25 euro p.p.

• Sijtze van Dellen haakt in op de actualiteit. Sinds kort staat het Lauwersmeergebied officieel geregistreerd als International Dark Sky Park (IDSP). Kunnen we als astrofotografen profiteren van zo’n uniek gebied “bij ons om de hoek”?  Of, liever gezegd: kunnen we participeren in het behoud van dit gebied en meehelpen om de schoonheid ervan bij een breed publiek onder de aandacht te brengen, door middel van onze hemelfoto’s ?

• Bij helder weer gaan we naar buiten om foto’s te maken. Neem vooral je apparatuur mee!

De eerste en derde vrijdagavond zijn avonden bij Streekmuseum-Volkssterrenwacht Burgum met films over ons zonnestelsel, maar we kijken ook ver
over de grenzen. Met de laatste ontwikkelingen presenteren astronomen/biologen U de wonderlijke wereld van het universum, voor zowel jongeren als ‘gevorderden’.

Filmprogramma: februari t/m juni 2017

 How the universe works

De serie How The Universe Works leert ons o.a. alles over ons zonnestelsel, hoe sterren worden geboren, hoe oerenergie werkt! U komt alles te weten over zwarte gaten, de oerknal en de super-nova’s.

Deze documentaire brengt u ver buiten onze eigen melkweg, een spectaculaire en onvoorstelbaar mooie reis door het heelal.

Astronomen en natuurkundigen delen hun kennis met u. Middels de meest geavanceerde technieken worden uitzonderlijke beelden getoond. Nog nooit eerder is op deze wijze het universum aan u voorgesteld. Vele vragen worden nu beantwoord met nieuwe spannende vragen tot gevolg. Een fascinerend document dat u niet los zal laten.

4: vrijdag 7 april Sterren

5: vrijdag 21 april Sterrenstelsels

6: vrijdag 5 mei Supernova’s

7: vrijdag 19 mei Zwarte gaten

8: vrijdag 2 juni Big Bang

Uitvoeringsprogramma Astrofotografie van woensdag 7 december t/m woensdag 4 januari 2017

keuze-objecten    Locatie: Sterrenwacht Burgum of op locatie van eigen keus

Maan     

Op woensdag 14 december om 1:06 u (dus kort na middernacht) is het Volle Maan, op donderdag 29 december is het Nieuwe Maan (onzichtbaar) om 7:53 u. Met 1^e Kerstdag zondag 25 december staat de maan het verst van de aarde verwijderd in december (zgn. apogeum). De afstand maan – aarde is dan 406 000 km (afgerond). En de maandiameter is op die dag ca. 29.5’, zo’n 10% kleiner dan op 13 dec (perigeum). Astromagazine Sky at Night (afgekort SkaN) beveelt als bijzonder maanobject van december de krater Halley aan. Deze krater heeft een doorsnee van 36 km en is te vinden op 8.0° Zbr, 5.7° Ole, dichtbij het centrum van de maanschijf. De ouderdom is 4 – 4.5 miljard jaar. Gebruik een telescoop van minimaal 2 inch. Beste waarneemtijden: 20-21 dec.

Planeten   

Mercurius (m = 0.7) is van 5 tot 22 december ’s avonds waarneembaar in het ZW. De planeet gaat meer dan een uur na de zon onder. Zoek laag boven een onbelemmerde horizon, op een hoogte tussen 5° en 10° en zo’n 20° ten westen van Venus (helaas is er vaak een wolkenband aan de kim, die het zicht beneemt). Gebruik een verrekijker. Maak vervolgens een foto. Venus (m = -3.9) is deze maand de prachtige Avondster, die zelfs in de steden duidelijk zichtbaar is boven de contouren van gebouwen, in het ZW. Mars (m = 0.7) is ten oosten van Venus te vinden en gaat omstreeks 22 u onder. Saturnus (m = 1.0) is pas tegen het eind van de maand weer zichtbaar, laag in de ochtendschemering. Voor Jupiter (m = -1.8) moet je ook vroeg uit bed, maar dat loont wel! Uranus (m = 5.7) is de hele avond te zien en gaat pas in de kleine uurtjes onder (sterrenbeeld Vissen). Neptunus (m = 7.9) gaat steeds eerder voor middernacht onder. Zoek in Waterman.

DeepSky  

M 45 (Pleiaden) = open sterrenhoop in Taurus ofwel Stier (m = 1.6)      [freestarcharts.com]              

M35 = open sterrenhoop in Gemini ofwel Tweelingen (m=5.2) [freestarcharts.com]    

M42 (Grote Orionnevel) = diffuse nevel in Orion (m=4.0) [freestarcharts.com]                                       

NGC 7662(Sneeuwbalnevel) = planetaire nevel in Andromeda (m=8.6) [SkaN dec 2016]                         

M33 (Driehoeknevel) = spiraalstelsel in Triangulum ofwel Driehoek  (m=5.7) [SkaN dec 2016]    

NGC 2419 = bolhoop in Lynx (m=10.3) [SkaN dec 2016]  

M79 = bolhoop in Lepus ofwel Haas (m=8.6) [Sterrengids 2016, dec deep sky]

Meteoren en kometen  

Meteoren: De belangrijke meteorenzwerm “Geminiden” is in december actief tussen wo 7 en za 17, met een scherp maximum in de nacht van di 13 op wo 14 december. De zwerm heeft dan een theoretische uurfrequentie (ZHR) van 120, maar het is die nacht ook Volle Maan. Daardoor kunnen veel zwakke meteoren niet waargenomen worden. Geschat wordt dat er hoogstens 35 zichtbare meteoren/uur overblijven. Een dag vóór of na het maximum is de omvang van de zwerm een stuk minder. Reken dan op niet meer dan 10 meteoren/u. De meteoren zijn met 35 km/sec niet erg snel, wel helder en soms intens gekleurd. Advies: zoek de radiant  op het kaartje van de website hemel.waarnemen.com.

Een minder bekende zwerm zijn de Ursiden, tussen 17 en 26 december. Maximum van deze zwerm: ca. 10 meteoren per uur, in de nacht van wo 21 op do 22 dec. Een volgende kans komt op di 3 jan 2017 met de Boötidenzwerm. Maximum om 18:45 u met ZHR=130. Geen storende maan!    Fotografie: meteoren vastleggen met gezichtsveld weg van de maan, camera op statief, groothoek kiezen, hoge ISO (1600 of meer), laag diafragmagetal (2.8 of lager), sluitersnelheid bijv. 10 seconden (uitproberen bij storend maanlicht), draadontspanner, ruisonderdrukking uitschakelen, extra batterij.

Kometen: Er verschijnt  weer eens een komeet aan onze hemel! De moeilijke naam (zoals gewoonlijk) 45P/Honda-Mrkos-Pajdusakova maakt het object alleen maar interessanter. Het is een kort-periodiek exemplaar, met een omloop van ruim 5 jaar. Ontdekt in 1948. Op 1 dec was de helderheid nog slechts m =12.2, maar dat wordt steeds beter tot begin januari m=6.4 kan  worden bereikt. In de tussentijd komt de komeet, eerst zichtbaar ’s avonds zeer laag in het ZW, ook geleidelijk hoger boven de horizon. Op za 31 dec wordt een hoogte van 5° bereikt. Voor meer informatie verwijs ik naar hemel.waarnemen.com.

Veranderlijke sterren     

De bekende bedekkingsveranderlijke Algol bereikt een minimum van m=3.4 om 23:05 u op za 24 dec. Het gehele bedekkingstraject loopt van 18:11 u op za tot 03:59 u op zo. De normale helderheid van de ster is m = 2.1. Bij geschikte keuze van je waarneemlocatie wordt het interval van wisselende  helderheid mogelijk begeleid door naburig Kerstgezang.

Planetoïden en dwergplaneten              

Dwergplaneet Ceres (m = 8.2) is niet ver van Uranus te vinden in Vissen. Bijv. op vrij 9 dec staan beide hemellichamen om 23 u aan weerszijden van de maan: Uranus NO, Ceres ZW. Ook Vesta (m = ca. 7) is in december goed waarneembaar, in Kreeft. Zoek met  Stellarium de positie voor je favoriete waarneemtijdstip. Bij twee foto’s gemaakt op uiteenlopende data kun je de verplaatsing in beeld brengen. Misschien een uitdaging ?

Sterbedekkingen door de maan    

Op vrij 9 dec bedekt de maan om ca. 20:32 u de ster 89 Piscium (m = 5.1). Om ca. 21:29 u eindigt de bedekking. De maan staat op een hoogte van ca. 40° en is voor 76% verlicht. Verder zijn er bedekkingen op zo 11, ma 12, di 13 (o.a. de zeer heldere ster Aldebaran), wo 14, vrij 16 en zo 25. Zie voor meer informatie de website hemel.waarnemen.com.

¹Het voorgestelde programma kan op onderdelen nog worden aangepast. In dat geval krijgt u bericht.

Geadviseerd wordt zelf een laatste check te doen op de hier verstrekte gegevens.                      (bronnen: Sterrengids 2016, tijdschr. Zenit, ed. december 2016, astro-magazine Sky at Night (SkaN) december 2016, hemel.waarnemen.com, freestarcharts.com).