maart 2023 Archive

De bijeenkomst van 25 maart begon met een lezing door Meindert de Jong, oud-penningmeester van de vereniging. Naast bouwer van zijn eigen 25 cm spiegeltelescoop is Meindert een verwoed radio-amateur. Een uitdaging was om radiosignalen van Jupiter te ontvangen. Als geladen zonnedeetjes Jupiter naderen worden ze versneld in het magnetisch veld van Jupiter. Hierdoor gaan ze specifieke radiosignalen uitzenden die net niet door de aardse atmosfeer worden geabsorbeerd zodat ze gemeten kunnen worden op het aardoppervlak. De omstandigheden moeten wel gunstig zijn want er zijn meerdere storingsbronnen zoals de posities van de vier grote manen, de wisselende zonnewind, de hoogte boven de horizon van Jupiter en uiteraard de gevoeligheid van antenne + ontvanger. Maar het is Meindert gelukt. In het Lauwersmeergebied heeft hij het signaal van Jupiter gemeten. Omgezet in hoorbaar geluid klinkt het als het geluid van het bakken van een ei. Meindert ontving uiteraard de welverdiende sûkerbôle.

Na de pauze gaf KNMI-seismoloog Pauline Kruiver een perfecte lezing over aardbevingen. Dit kunnen natuurlijke bevingen zijn ten gevolge van verschuivende aardplaten zoals onlangs in Turkije maar ook in Limburg kunnen langs breuken in de aardkorst lichtere bevingen optreden. Door menselijk handelen kunnen ook bevingen geïnduceerd worden zoals in de provincie Groningen door aardgaswinning en ook door zoutwinning. Ook waar vulkanisme is, ten gevolge van het uiteen drijven of juist over elkaar heen schuiven van aardplaten, komen aardbevingen voor. Pauline gaf een mooie demonstratie van een seismometer: een tikje op de tafel gaf een sterk signaal op de computer. Dit betekent dat storingsbronnen zoals windturbines (!) in acht genomen moeten worden. In de coronaperiode was het storingsniveau beduidend lager. Tijdens de pauze zette Pauline ons aan het werk met potlood, passer en papier

om het aardbevingscentrum (het epicentrum) van een beving in Korea op te sporen. Vervolgens nam Pauline ons naar Mars want ook daar is seismische activiteit gemeten. Helaas is nu de energievoorziening van de marsrobot geblokkeerd vanwege stof op de zonnepanelen. Pauline ontving tenslotte ook de welverdiende sûkerbôle voor haar uitstekende lezing die ze met veel enthousiame presenteerde.

 

Op 29 april is onze jaarlijkse excursie. Deze keer gaat de reis naar Hellendoorn, waar we vanaf 10.30 uur uur worden ontvangen met koffie/thee. Om 11.00 uur begint een sterrenkundeprogramma dat wordt verzorgd door de Sterrenwacht Hellendoorn. Tussen de middag is er een broodje met wat drinken en ‘s middags volgt er nog een lezing en mogelijk nog een wandeling onder leiding van een geoloog. Leden krijgen hiervoor een uitnodiging. De eigen bijdrage is €10 per persoon en €20 voor niet-leden. U kunt zich opgeven per e-mail (voorzitter@gemmafrisius.nl) of per telefoon  (0511-421268).

In het voorprogramma vertelt Meindert de Jong over

Het ontvangen van radiosignalen van Jupiter.

De Aarde wordt continu met straling uit de ruimte bestookt. Een groot gedeelte van deze straling wordt geabsorbeerd door de atmosfeer waaronder de, voor het leven gevaarlijke, kortgolvige röntgen- en gammastraling. Gelukkig wordt zichtbaar licht en bepaalde langgolvige radiostraling wel doorgelaten zodat deze waargenomen kunnen worden op het aardoppervlak. En ook de door Jupiter uitgezonden radiostraling kun je ontvangen met een speciale antenne plus ontvanger. Maar dit lukt niet altijd. Voor een goede ontvangst moet rekening worden gehouden met een aantal factoren: de hoogte van Jupiter boven de horizon en de afstand Aarde-Jupiter. Ook is een lage activiteit van de Zon gewenst want de Zon heeft grote invloed op de ionisatie van de hogere luchtlagen in de atmosfeer.

 

De hoofdlezing is van Pauline Kruiver : Wat trilt daar? Over aardbevingen en laag-frequent geluid.De meeste mensen kennen het KNMI van het weer en van klimaat-onderzoek. Het KNMI heeft echter ook een onderdeel dat zich bezighoudt met seismologie en akoestiek en beheert een uitgebreid netwerk van seismometers in Nederland waarmee aardbevingen geregistreerd worden. Als er een aardbeving in Nederland is, dan bepalen de seismologen van het KNMI de sterkte – ofwel magnitude – en de plaats van de aardbeving. Deze worden op de website gepubliceerd. We kijken naar twee soorten aardbevingen: tektonische en geïnduceerde. De natuurlijke, tektonische aardbevingen vinden vooral in het zuiden van het land plaats. Ze zijn gerelateerd aan de grote breuksystemen in de ondergrond, zoals de Peelrandbreuk en de Feldbissbreuk. De grootste natuurlijke aardbeving was die van Roermond in 1992. Geïnduceerde aardbevingen worden veroorzaakt door menselijke activiteiten in de ondergrond. De bevingen ten gevolge van de gaswinning in Groningen zijn de bekendste. Naast de stations in Europees Nederland, heeft het KNMI ook stations in Caribisch Nederland.                                                                        Pauline Kruiver