Actualiteiten

Een verslag van deze geslaagde ledenexcursie vindt u onder de kop EXCURSIE.

De bijeenkomst van 25 maart begon met een lezing door Meindert de Jong, oud-penningmeester van de vereniging. Naast bouwer van zijn eigen 25 cm spiegeltelescoop is Meindert een verwoed radio-amateur. Een uitdaging was om radiosignalen van Jupiter te ontvangen. Als geladen zonnedeetjes Jupiter naderen worden ze versneld in het magnetisch veld van Jupiter. Hierdoor gaan ze specifieke radiosignalen uitzenden die net niet door de aardse atmosfeer worden geabsorbeerd zodat ze gemeten kunnen worden op het aardoppervlak. De omstandigheden moeten wel gunstig zijn want er zijn meerdere storingsbronnen zoals de posities van de vier grote manen, de wisselende zonnewind, de hoogte boven de horizon van Jupiter en uiteraard de gevoeligheid van antenne + ontvanger. Maar het is Meindert gelukt. In het Lauwersmeergebied heeft hij het signaal van Jupiter gemeten. Omgezet in hoorbaar geluid klinkt het als het geluid van het bakken van een ei. Meindert ontving uiteraard de welverdiende sûkerbôle.

Na de pauze gaf KNMI-seismoloog Pauline Kruiver een perfecte lezing over aardbevingen. Dit kunnen natuurlijke bevingen zijn ten gevolge van verschuivende aardplaten zoals onlangs in Turkije maar ook in Limburg kunnen langs breuken in de aardkorst lichtere bevingen optreden. Door menselijk handelen kunnen ook bevingen geïnduceerd worden zoals in de provincie Groningen door aardgaswinning en ook door zoutwinning. Ook waar vulkanisme is, ten gevolge van het uiteen drijven of juist over elkaar heen schuiven van aardplaten, komen aardbevingen voor. Pauline gaf een mooie demonstratie van een seismometer: een tikje op de tafel gaf een sterk signaal op de computer. Dit betekent dat storingsbronnen zoals windturbines (!) in acht genomen moeten worden. In de coronaperiode was het storingsniveau beduidend lager. Tijdens de pauze zette Pauline ons aan het werk met potlood, passer en papier

om het aardbevingscentrum (het epicentrum) van een beving in Korea op te sporen. Vervolgens nam Pauline ons naar Mars want ook daar is seismische activiteit gemeten. Helaas is nu de energievoorziening van de marsrobot geblokkeerd vanwege stof op de zonnepanelen. Pauline ontving tenslotte ook de welverdiende sûkerbôle voor haar uitstekende lezing die ze met veel enthousiame presenteerde.

 

Op 29 april is onze jaarlijkse excursie. Deze keer gaat de reis naar Hellendoorn, waar we vanaf 10.30 uur uur worden ontvangen met koffie/thee. Om 11.00 uur begint een sterrenkundeprogramma dat wordt verzorgd door de Sterrenwacht Hellendoorn. Tussen de middag is er een broodje met wat drinken en ‘s middags volgt er nog een lezing en mogelijk nog een wandeling onder leiding van een geoloog. Leden krijgen hiervoor een uitnodiging. De eigen bijdrage is €10 per persoon en €20 voor niet-leden. U kunt zich opgeven per e-mail (voorzitter@gemmafrisius.nl) of per telefoon  (0511-421268).

In het voorprogramma vertelt Meindert de Jong over

Het ontvangen van radiosignalen van Jupiter.

De Aarde wordt continu met straling uit de ruimte bestookt. Een groot gedeelte van deze straling wordt geabsorbeerd door de atmosfeer waaronder de, voor het leven gevaarlijke, kortgolvige röntgen- en gammastraling. Gelukkig wordt zichtbaar licht en bepaalde langgolvige radiostraling wel doorgelaten zodat deze waargenomen kunnen worden op het aardoppervlak. En ook de door Jupiter uitgezonden radiostraling kun je ontvangen met een speciale antenne plus ontvanger. Maar dit lukt niet altijd. Voor een goede ontvangst moet rekening worden gehouden met een aantal factoren: de hoogte van Jupiter boven de horizon en de afstand Aarde-Jupiter. Ook is een lage activiteit van de Zon gewenst want de Zon heeft grote invloed op de ionisatie van de hogere luchtlagen in de atmosfeer.

 

De hoofdlezing is van Pauline Kruiver : Wat trilt daar? Over aardbevingen en laag-frequent geluid.De meeste mensen kennen het KNMI van het weer en van klimaat-onderzoek. Het KNMI heeft echter ook een onderdeel dat zich bezighoudt met seismologie en akoestiek en beheert een uitgebreid netwerk van seismometers in Nederland waarmee aardbevingen geregistreerd worden. Als er een aardbeving in Nederland is, dan bepalen de seismologen van het KNMI de sterkte – ofwel magnitude – en de plaats van de aardbeving. Deze worden op de website gepubliceerd. We kijken naar twee soorten aardbevingen: tektonische en geïnduceerde. De natuurlijke, tektonische aardbevingen vinden vooral in het zuiden van het land plaats. Ze zijn gerelateerd aan de grote breuksystemen in de ondergrond, zoals de Peelrandbreuk en de Feldbissbreuk. De grootste natuurlijke aardbeving was die van Roermond in 1992. Geïnduceerde aardbevingen worden veroorzaakt door menselijke activiteiten in de ondergrond. De bevingen ten gevolge van de gaswinning in Groningen zijn de bekendste. Naast de stations in Europees Nederland, heeft het KNMI ook stations in Caribisch Nederland.                                                                        Pauline Kruiver

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Lezing 25 februari
Vòòr de lezing is er eerst de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering. Deze vergadering werd goed bezocht.

Dhr Meindert de Jong nam afscheid als penningmeester. ( zie foto )maar blijft gelukkig lid en hij zal ook nog wel weer eens een lezing verzorgen.

 

Rein Haarsma over de klimaatverandering. (hier volgt een kort verslag)

Rein vertelt over het IPCC, het Intergovernmental Panel on Climate Change (AR6 WGI IPCC) . Aan dit rapport is drie jaar lang door 240 wetenschappers uit de hele wereld gewerkt. Het doel van dit rapport is om een overzicht te geven van de kennis over de toestand van het klimaat, samen met projecties voor de toekomst, op basis van peer reviewed wetenschappelijke publicaties. Het aantal publicaties was dit keer ongeveer 14000. En uit dit rapport kan men nu met zekerheid de conclusie trekken dat het klimaat in de wereld verandert. Het wordt warmer op aarde. Hoeveel warmer?, daarover is nog geen zekerheid. Gaan we uit van de beste uitkomst, dan wordt het gemiddeld 1,5 ⁰C warmer, maar gaan we van het slechtste scenario uit, dan kan het wel 4⁰C of nog hoger worden. De polen, warmen nog sneller op dan de rest van de aarde en dat heeft natuurlijk gevolgen voor de zeespiegelstijging. Met name het smelten van het ijs op de zuidpool is een bedreiging voor ons land. Het smelten van dit ijs kan zorgen voor een zeespiegelstijging bij Nederland van maar liefst 15 meter! Omdat de massa van dit zuidpoolijs zo groot is, oefent het op de zee een aantrekkingskracht uit en deze aantrekkingskracht valt weg als het ijs smelt. Het ijs daar smelt niet zozeer door de opwarming van het aardoppervlak, maar vooral door de opwarming van de zee. Het warme zeewater holt als het ware de ijskorst van onderen uit, wat een nog sneller smelten tot gevolg heeft. De opwarming in de poolstreken gaat sneller dan elders op aarde.
De opwarming heeft ook gevolgen voor de hoeveelheid regen die gaat vallen. 1⁰C opwarming van de lucht, betekent dat die lucht 7% meer water kan bevatten, dus de regenbuien zullen in de toekomst heviger worden. Maar daar waar nat, natter wordt, wordt droog ook droger, want door de warmere lucht, is er ook meer verdamping en worden perioden van droogte dus droger en duren langer. (zie kaartje hieronder)Hoe donkerder het gebied, hoe droger.
Ten gevolge van de opwarming van de zee zullen er ook meer en krachtigere  orkanen ontstaan. Volgens de rapporten zal Nederland daar niet echt veel last van krijgen, maar andere gebieden, zoals bv. de VS wèl.
Gelukkig wordt er in de wereld al het één en ander gedaan, om die opwarming zoveel mogelijk tegen te gaan en dat is maar goed ook, beseffen de aanwezigen in de zaal.

Aan het eind bedankt de voorzitter dhr. Haarsma voor de boeiende lezing en overhandigt hem het traditionele suikerbrood. Om 17.00 uur keert ieder weer huiswaarts.

door Lies v Wijngaarden

 

Het was een goed bezochte bijeenkomst. Wicher heette een ieder hartelijk welkom.
De eerste spreker was Bauke Zijlstra, voormalig docent filosofie. Hij zou spreken over: Wat is onze plaats in de Kosmos?
Het eerste wat dhr. Zijlstra daarover zei was, dat hij daarop geen antwoord kon geven, omdat we dat niet weten. En daar komt bij, dat we steeds meer weten over het heelal, maar dat houdt weer in dat we daardoor weten, hoe weinig we eigenlijk weten. Het komt erop neer, dat hoe minder we weten, hoe sneller we een antwoord op deze vraag kunnen geven.
Bauke vertelt verder over het wereldbeeld dat in de loop der eeuwen steeds veranderde. Alles wat men niet verklaren kon, schreef men toe aan de goden.
Hij begon bij Pythagoras, vertelde vervolgens over Thales, Anaxagoras en belandde via nog enkele filosofen bij Aristoteles, die zei dat alles begon bij verwondering, dat leidde tot Kennis en Inzicht, daarna kwam Wijsheid en dan ging het over de Ziel.
Zo belandden we in de nieuwe tijd; Copernicus stelde dat de aarde niet meer het middelpunt was, maar de zon. Darwin kwam met zijn evolutietheorie en Sigmund Freud legde de nadruk op het onderbewuste dat ons gedrag aanstuurt.
Bauke doorspekte zijn lezing met humor en iedereen genoot ervan.

---

Na een korte pauze was het woord aan dr. Gijs Verdoes Kleijn.
Dr Gijs doet aan Big Data Science. Hij is verbonden aan de projecten met de Euclia Satelliet,
Lagrange .2 en de Micado extremely large Telescope.
Welke gebeurtenissen in het heelal hebben invloed op de aardse gebeurtenissen? Wij op aarde kennen de verschillende seizoenen, maar op Astrofysisch gebied zijn die er ook. De aarde en ook andere planeten en zonnen trekken een baan door het heelal en hebben zo invloed op elkaar en dus ook op onze aarde.
Hij noemde daarvan ook het recente voorbeeld van de elektrische storingen door zonneuitbarstingen in de 80er jaren in Canada.
Ook werd het gevaar genoemd van grote verstoringen zoals meteorietinslagen.
Hij legde wat uit over het ontstaan van leven op de aarde en over het teloor gaan ervan over enkele miljarden jaren. Volgens Gijs zijn we net over het hoogtepunt van het leven op aarde heen, maar we hebben nog enkele miljarden jaren voor ons, dus we hoeven ons nog geen zorgen te maken.
Gijs verduidelijkte zijn lezing met vele mooie illustraties. Het publiek genoot van de lezing en ging om een uur of half 6 tevreden huiswaarts, met de wetenschap dat we nog heel wat jaartjes van onze aarde kunnen genieten en dat Gijs mogelijke aanstormende kometen in de gaten houdt.

In het voorprogramma wisselt Bauke Zijstra (docent filosofie) met ons van gedachten over: Wat is onze plaats in de kosmos? Het wereldbeeld van de mensheid is in de loop van de eeuwen radicaal veranderd. Eeuwenlang werd de aarde als het centrum van het heelal beschouwd met de mens als kroon op de schepping. Nu weten we dat de aarde niet méér is dan een stofje in het gigantische heelal. Wat doet deze kennis met ons? Is deze kennis wel aanwezig bij de mensen, nu de meeste aardbewoners leven in steden waar de hemel door (licht)vervuiling  nauwelijks zichtbaar is? Is de verwondering over de hemel hierdoor verdwenen, of misschien toch verder toegenomen? En wat doet dit met ons in het dagelijkse leven: voelen we ons meer of juist minder verantwoordelijk voor het voortbestaan van het leven op aarde? En welke rol speelt de wetenschap, die vaak wordt gewantrouwd, in het maatschappelijk debat? We gaan hierover met elkaar in discussie en dat is meteen de inleiding voor de hoofdlezing. De hoofdlezing is van dr. Gijs Verdoes Kleijn : De Cruise van ruimteschip Aarde door de Melkweg Wat is de invloed op de leefbaarheid van onze Aarde van gebeurtenissen die zich in het heelal afspelen? De Zon heeft vanzelfsprekend de grootste impact op de biosfeer, maar wat weten we van de invloed van de asteroïden, de Maan, planeten, sterren? Welke rol spelen de enorme moleculaire wolken waar we, aan dek van ons Ruimteschip Aarde, doorheen bewegen? Wat is er in het verleden gebeurd met de Aarde en wat kunnen we verwachten? De mensheid is de eerste levensvorm die zich bewust is van de cruise door het heelal, een cruise die al ruim vier miljard jaar aan de gang is. Zo bezien is het een tragie-komische paradox dat we als mensheid zeer waarschijnlijk 99,9 % van de cruise zullen missen. Dr. Gijs A. Verdoes Kleijn promoveerde in de sterrenkunde aan de Universiteit Leiden, was vervolgens werkzaam als astronoom bij het Space Telescope Science Institute in Baltimore, USA en vervolgens aan het European Southern Observatory (ESO) in Germany en tenslotte aan het Kapteyn-instituut van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij heeft vele publicatie op zijn naam staan.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

In het januari-nummer 2023 van het tijdschrift Zenit zijn twee boeiende artikelen over erelid Henk Nieuwenhuis opgenomen. Het eerste artikel heeft als titel ‘Op weg naar mijn amateursterrenwacht Cassini’. Hierin beschrijft Henk zijn eerste waarneming in 1962 met zijn 40 mm F700 mm Polarex-kijker. Uiteindelijk staat er in de tuin een heuse sterrenwacht, voorzien van koepel en spiegeltelescoop Meade C8, eerst in Nieuwegein en vanaf 1984 in Franeker. In al deze jaren ontwikkelt Henk zich tot begaafd tekenaar van met name het maanoppervlak. Het tweede artikel ‘Ervaringen met mijn amateursterrenwacht’ gaat vooral over Henk als leermeester van de sterrenhemel. In zijn sterrenwacht ontvangt hij vele mensen die bewonderend door de telescoop mogen kijken en (soms hilarische) vragen stellen.

De komende ledenexcursie op 29 april 2023 gaat naar de Sterrenwacht Hellendoorn. Nadere informatie volgt.