Landelijke Sterrenkijkdagen 2020
Vrijdag 28, zaterdag 29 februari en zondag 1 maart vinden weer de Landelijke Sterrenkijkdagen plaats. Op deze dagen kan het publiek op tientallen locaties in Nederland door een telescoop de sterrenhemel bewonderen. In Friesland nemen het Observeum te Burgum en het Koninklijke Eise Eisinga Planetarium te Franeker deel aan dit evenement. Zie voor meer informatie op de volgende website: https://www.sterrenkunde.nl/knvws/sterrenkijkdagen
Reportage bijeenkomst van 25 januari 2020, zoals gepubliceerd in het Friesch Dagblad (foto opklikken voor groot!)
30 November: informele bijeenkomst en hoofdlezing door Henk Dorresteijn over de speciale relativiteitstheorie.
Op de informele bijeenkomst, van 14.00-15.00 uur, demonstreert Henk Nieuwenhuis diverse zelfgebouwde replica’s van oude sterrenkundige meetinstrumenten en kunt u de zelfgebouwde telescoop, inclusief zelf geslepen spiegel, van Meindert de Jong bewonderen. Maak ook een keuze uit de vele tijdschriften en boeken die gratis of voor weinig geld meegenomen kunnen worden. Een tas meenemen is handig! Omstreeks 15.00 uur begint Henk Dorresteijn met de hoofdlezing.
Lezingen GEA KRING FRIESLAND
De lezingen worden gehouden in het Natuur Museum Friesland, Schoenmakersperk 2, 8911EM-Leeuwarden en beginnen altijd om 20.00 uur
20 november : Paul van Olm : Sardinië. De geologie, de préhistorie en de jongste geschiedenis van het landschap.
18 december: Peter Koomen: Milankovic-parameters; over de oorzaken van de ijstijden.
19 februari: Dr. Jan Smit: Chixulub meteoriet inslag in Yucatan en de gevolgen daarvan in het Krijt-Tertiair.
18 maart: Herwig Pelkmans: Mineralen van België. In België zijn al 325 verschillende mineralen gevonden.
15 april: Prof. Samuel Kroonenberg: Waarom de hel naar zwavel stinkt.
Op 18 en 19 januari organiseert de GEA Kring Friesland een Geologisch weekend voor iedereen toegankelijk met als thema: Zwerfstenen.
Er is van alles te zien van de leden, fossielen, mineralen en gesteenten. Ook voor kinderen is zijn er speciale dingen te doen.
Foto plaatsen op deze website Graag ontvangen we van u een bijzondere weer- of sterrenkundige foto om op deze website te plaatsen. Sturen naar Albert van der Sluis: a.vd.sluis@upcmail.nl
Mercuriusovergang
Op maandag 11 novemberzijn we getuige van een zeldzame hemelgebeurtenis: Mercurius trekt als een klein zwart stipje voor de zon langs. Door het hele land is dit verschijnsel met gunstige weersomstandigheden vanaf 13.36 uur ‘s middags te bekijken. Voor verdere informatie zie:http://hemel.waarnemen.com/mercurius/transits/mercuriustransit_20191111.html. Ik zal de verenigingskijker (de Polarex 75) opstellen en een poging doen om dit stipje zichtbaar te projecteren op een scherm. Welkom op deze middag bij mij thuis op Galgeheech 7b, 9105 KJ te Rinsumageast. Wicher van der Heide
Update: gezien de slechte weersomstandigheden, bewolking en regen, gaat de geplande waarnemingsaktiviteit niet door. Voor wie niet kan wachten tot de eerstvolgende transit in het jaar 2032, wel die kan nog terecht bij het Obeserveum te Burgum, dat zijn deuren speciaal voor dit evenement heeft geopend en zal proberen (zo mogelijk via een livestream) geïinteresseerden nader te informeren over dit bijzondere hemelverschijnsel.
lezing door Henk Nieuwenhuis over de Apollo 11 maanmissie in het Observeum, Burgum
Ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum van de eerste maanlanding dit jaar heeft het Oberveum te Bergum een expositie ingericht over genoemd onderwerp. In het verlengde daarvan zal ons erelid (en oud-conservator van het Koninklijke Eise Eysinga Planetarium Franeker) op vrijdag 11 oktober a.s. een lezing verzorgen over wat hij zelf ‘de meest fascinerende ontdekkingsreis in de geschiedenis’ noemt.
Interesse om deze voordracht bij te wonen? Zie dan voor meer informatie op de website van het Observeum: https://www.observeum.nl/sterrenwacht/activiteiten/lezing-henk-nieuwenhuis/
Onfortuinlijke start seizoen 2019/’20 Gemma Frisius.
Zaterdagmiddag 27 september 2019 verzamelden zich ruim 40 belangstellenden voor de opening van het seizoen 2019/’20 van onze vereniging in het Oranje Hotel te Leeuwarden, geïnteresseerd als zij ook waren in wat er aan lezingen te wachten stond. Het programma: Jurjen Broersma, onze secretaris, kwam te spreken over ‘de Apollo 8 maanmissie’ en dr. Sebastiaan de Vet, planeetonderzoeker en voorzitter van de KNVWS, over ‘de geologie van planeten’.
Met flink wat (vrije) publiciteit in de regionale media lieten zich tot genoegen –tenslotte willen we als vereniging graag frisse aanwas om de ‘vergrijzing’ tegen te gaan- diverse ‘nieuwe’ gezichten zien. Maar helaas moesten zij en ook de andere aanwezigen een flinke domper verwerken. Door een stroomstoring op het spoorwegennet bleek onze hoofdspreker De Vet ergens in de buurt van Deventer gestrand te zijn: Leeuwarden bleek voor hem niet meer tijdig te bereiken.
Ook voor hem bijzonder sneu, immers al eerder (maart j.l.) was zijn geplande spreekbeurt vervallen. Toen gooide een daags van te voren opgelopen gebroken been roet in het eten. Allemaal niets aan te doen, uiteindelijk, en dus moest er ter plekke een soort van ‘plan B’ worden gesmeed.
Gelukkig bleek Jurjen Broersma eens te meer gemotiveerd om zijn inleiding van extra glans te voorzien, was ons erelid Henk Nieuwenhuis zo behulpzaam om uit eigen werk een pakkend verhaal te doen (over de ontdekking van de Diepenveen meteoriet) en werd voor wie daarna nog ‘trek’ had een interessante dvd over recent onderzoek aan de maan vertoond.
Als pleister op de zere wonde kregen de betalende gasten de helft van de entree gerestitueerd, hetgeen –wie weet- hen hopelijk over de streep zal weten te trekken om nog eens terug te komen bij de een of andere verenigingsaktiviteit!
In dat verband zal het bestuur proberen – tenslotte geldt 3 x scheepsrecht- om De Vet te strikken voor de, qua hoofdlezing vooralsnog ‘vrij’ staande, bijeenkomst van 28 maart 2020. Zodra bekend, zal daarvan op de website melding worden gedaan.
Hoe dan ook is éénieder natuurlijk van harte welkom op onze eerstvolgende bijeenkomst op 26 oktober a.s., waar tegenslag daargelaten, zo moet er naar aanleiding van de onfortuinlijke seizoensstart inmiddels bij gezegd worden, Meindert de Jong het over ‘de luchtvoorziening van ruimtevaarders’ zal hebben en dr. Marcel Vonk over ‘zwarte gaten’. Graag tot dan!
De ledenexcursie gaat naar het Observeum ofwel het Streekmuseum/Volkssterrenwacht te Burgum. Nadere informatie volgt op de bijeenkomst van 30 maart a.s. en op deze website onder de kop excursie


Henk, al lid sinds 1963 (!) van diverse voorlopers van de huidige vereniging heeft zich al die jaren met groot enthousiasme en met grote kennis van zaken ingezet voor de vereniging o.a. door het bekleden van bestuursfuncties en het verzorgen van vele presentaties. Ook op deze bijeenkomst van 26 januari gaf Henk (ondertussen 80 jaar!) weer een boeiende lezing met hilarische anekdotes over meteorieten. Getuige van het welverdiende erelidmaatschap was de 97-jarige (!) prof. Kees de Jager die na Henk een zeer interessante lezing hield over de levensloop van de Zon. Een heel bijzondere bijeenkomst van Vereniging Gemma Frisius op deze middag!
Foto’s, gemaakt door deze werkgroep, zijn te vinden op:
https://observeum.jimdo.com/sterrenwacht/astrofotografie/foto-s-werkgroep-astrofotografie/
Bijeenkomst 26 januari 2019
Deze bijeenkomst wordt heel speciaal! Onze eigen Henk Nieuwenhuis, inmiddels ook al de 80 gepasseerd, zal op zijn eigen boeiende manier vertellen hoe het zoeken naar meteorieten in Nederland verloopt. Ongetwijfeld zal Henk ons weer verrassen met hilarische anekdotes.
Het hoofdprogramma wordt door niemand minder dan prof. Kees de Jager verzorgd. Volgens het tijdschrift NewScientist is hij een van de meest vooraanstaande Nederlandse astronomen van de 20e eeuw, bekend in binnen- en buitenland. Met zijn 97 jaar een lezing over de levensloop van de zon geven is een buitengewone prestatie!
Iedereen is van harte welkom om deze twee sprekers aan te horen!
Tentoonstelling over Copernicus
In de Walburgiskerk te Zutphen is nog t/m 31 oktober de tentoonstelling over Copernicus te bezichtigen. In de naastgelegen Librije ligt een fraai exemplaar van zijn revolutionaire boek “De revolutionibus orbium coelestium” (over de omwenteling der hemellichamen) dat 475 jaar geleden werd uitgegeven. De mooie tentoonstelling omvat ook een aantal replica’s van oude meetinstrumenten van ons lid Henk Nieuwenhuis te Franeker!
IN MEMORIAM

Henk Nieuwenhuis heeft recent weer een paar fraaie schetsen gemaakt
van de Maan. Bovendien schetste hij nevenstaande fraaie tekening van Jupiter.
Gravitatiegolven ontdekt!!
En laat nu net op de komende bijeenkomst, 27 februari, Joris van Heijningen bij ons een lezing geven over gravitatiegolven! Jos is wetenschapper en promovendus op het NIKHEF in Amsterdam bij prof. dr. Jo van den Brand en is daarom nauw betrokken bij de ontdekking van de gravitatiegolven. We kunnen dus uit eerste hand deze ontdekking te horen krijgen! Zie ook AGENDA 2015/2016.
De lezing van Joris begint omstreeks 15.00 uur (dus ná de ALV) en eindigt om ongeveer 17.00 uur.
Start van de waarneemgroep ASTROFOTOGRAFIE.
Donderdag 17 december was de startbijeenkomst in de sterrenwacht te Burgum. Er kwamen vijftien belangstellenden op af, een mooi aantal.
Gemma Frisius is heel benieuwd naar de komende fotografische resultaten! De foto’s kunnen opgestuurd worden naar Albert van der Sluis,
e-mail: a.vd.sluis@upcmail.nl en dan zijn de foto’s te bewonderen op deze website onder de kop WAARNEMINGEN.Dick de Vroet heeft van deze bijeenkomst het volgende verslag gemaakt:Donderdag 17 december ontving Streekmuseum-Volkssterrenwacht Burgum, in samenwerking met Vereniging Gemma Frisius, gastvrij belangstellenden uit de regio voor een bijzondere hobby: astrofotografie. Het gaat daarbij om het fotograferen van sterren, zon en planeten, meteoren, kometen en andere lichtende hemelobjecten. Nu kan iedereen wel een fotootje van een heldere ster aan de hemel maken. Maar om bijvoorbeeld een planeet als Jupiter vast te leggen met mooie details moet je toch wat meer weten dan waar de afdrukknop op de camera zit.Er kwamen ca. 15 belangstellenden op de bijeenkomst af. In de inleiding bleek dat met fotografie details en structuren kunnen worden opgespoord die met het oog niet zichtbaar zijn. Ook niet met een goede amateurtelescoop. Vooral in de diepe ruimte zijn prachtige resultaten te behalen, zoals gastheer Sijtze van Dellen in een presentatie liet zien. De mooie kleuren in de foto’s hebben wel betekenis, maar zijn niet altijd naturel, onthulde hij. Door filters te gebruiken en lang te belichten kunnen ook de fijnere structuren naar voren worden gehaald. Van Dellen had zijn favoriete apparatuur meegebracht, bestaande uit een demontabele camera-telescoop combinatie op een glanzend witte, zware voet. Het gewicht is van belang om onbalans en trillingen tegen te gaan. Sommige beginnende astrofotografen keken gretig naar het mooie instrumentarium.In de astrofotografie is de digitale camera helemaal ingeburgerd. Dat heeft het voordeel van meeliften met de snelle ontwikkelingen en beschikken over steeds meer mogelijkheden. Soms brengen fabrikanten een model uit in een voor de nachthemel aangepaste versie. Zoiets kost natuurlijk iets meer! Ook de telescoop is gemoderniseerd: hij kan door middel van computersturing op het gewenste object worden gericht en automatisch meedraaien met de sterren.Dick de Vroet van Gemma Frisius gaf een overzicht, waaruit bleek dat ook met een goede, maar toch betaalbare, camera op een driepootstatief veel te bereiken is. Het fotograferen van meteoren, een komeet, samenstand, sterbedekking door de maan, poollicht enz. kan met een camera fraaie resultaten opleveren. Het komt zelfs voor dat iemand met het cameraatje van een smartphone al een mooi plaatje scoort.De te vormen groep legt de nadruk op activiteiten, van elkaar leren en presenteren van resultaten. Elke maand komen er nieuwe foto-opdrachten en proberen leden een stapje verder te komen met hun hobby. Speciale kennis wordt zoveel mogelijk gedeeld.De derde spreker, Henk Nieuwenhuis uit Franeker, is onlangs nog in het tv-programma Heel Nederland kijkt Sterren door astrojournalist Govert Schilling uitgeroepen tot de beste maantekenaar van Nederland. Henk is vooral geïnteresseerd in maan en planeten, en hoewel hij geregeld foto’s maakt is het schetsen van maankraters of het tekenen van oppervlaktedetails op Mars, Jupiter of Saturnus zijn specialiteit. Hij staat hiermee in een traditie, van astronomen uit een tijdperk van vóór de fotografie tot de ‘artist impression’ voorstellingen van zogenaamde exoplaneten. Wie dat wil, kan bij hem aankloppen om tips.Uit de ingevulde vragenlijst bleek dat de meerderheid van de aanwezigen wel voelt voor aansluiting bij de groep. Het idee om elkaar te stimuleren en samen meer te kunnen bereiken dan alleen, sprak wel aan. Ook de sfeer en even los komen van de dagelijkse beslommeringen staan op het verlanglijstje. De initiatiefnemers gaan nu de ideeën omvormen tot een plan dat aan de besturen wordt voorgelegd en komen binnenkort, in principe medio januari 2016, tot een vervolgstap. Intussen is een volgende werkbijeenkomst afgesproken: donderdag 28 januari, om 19:45 u. Wie de eerste bijeenkomst heeft gemist maar overweegt toch nog mee te willen doen, kan zich melden bij Streekmuseum-Volkssterrenwacht Burgum.(tekst: Dick de Vroet, i.s.m. Sijtze van Dellen en Henk Driessen)
Henk Nieuwenhuis op NPO1!
Onlangs zijn bij Henk Nieuwenhuis thuis tv-opnames gemaakt voor het programma “Heel Nederland kijkt sterren” van Govert Schilling. Hierin laat Henk zien hoe een maantekening tot stand komt, zie nevenstaande tekeningen. Het programma wordt op 21 oktober a.s. uitgezonden op NPO1 van 21.25–21.45 uur. Op de pagina WAARNEMINGEN zijn meer tekeningen van Henk te bewonderen.
Supermaansverduistering 28 september vroeg in de morgen.
Ook zo genoten van de verduistering van de supermaan of toch dikke pech met bewolking gehad? In Rinsumageast was de hemel glashelder!Ook (mooiere) foto’s gemaakt? Stuur ze naar Albert van der Sluis voor plaatsing op deze website: a.vd.sluis@upcmail.nl.

Verslag van de prijsuitreiking Fotowedstrijd Meteoren 2015 op vrijdag 18 september te Burgum
(Dick de Vroet).Vrijdagavond 18 september werden in Burgum de prijzen uitgereikt van de Fotowedstrijd Meteoren 2015. De wedstrijd was uitgeschreven als een gezamenlijk project van Streekmuseum/Volkssterrenwacht Burgum en Vereniging Gemma Frisius. Afspraak was dat de foto’s in Friesland gemaakt moesten zijn op 11, 12 of 13 augustus van dit jaar, rond het maximum van de zogenaamde Perseïdenzwerm.Slechts 12 foto’s waren binnengekomen, waarvan echter enkele buiten mededinging. Toch vond de jury, dat de goede kwaliteit uitreiking van 3 prijzen rechtvaardigde. De 1e prijs werd toegekend aan dhr. Sytse Schoustra uit Burgum. De winnaar kon helaas zelf niet aanwezig zijn wegens verblijf in het buitenland.

De foto kwam tot stand op Terschelling. Dichtbij de kust is een traditioneel schip te zien, voor anker in een bijna rimpelloze Waddenzee. Aan de horizon schijnt een zwak gelige gloed van kunstlicht. Dit beeld steekt mooi af tegen de heldere sterrenhemel. Laag aan de horizon komt een meteoor naar beneden. Een artistieke prestatie.

De 2e prijs ging naar dhr. Ruurd-Jakob Nauta uit Sneek. Deze foto werd door de jury getypeerd als een pure astro-foto in de goede zin van het woord. Het beeld toont een gedetailleerd deel van de sterrenhemel, met duidelijk zichtbaar structuren als de Melkweg, de Andromedanevel en de sterrenbeelden Cassiopeia en Perseus. Rechts van het midden wijst een strak meteoorspoor naar de radiant van de Perseïdenzwerm. De foto heeft mooie contrasten en opvallend weinig ruis.

Dhr. Emco Fokkema uit Beetsterzwaag ontving de 3e prijs, tevens aanmoedigingsprijs. Zijn foto is licht bewogen, omdat geen statief werd gebruikt. Het blijkt een voltreffer! De meteoor is binnen de grenzen van de techniek volledig vastgelegd. Een prestatie, die volgens de jury bijna niet herhaald kan worden.
De prijswinnaars ontvingen een oorkonde, hun eigen foto op stevig A4-fotopapier, een astro-dvd en een klein geldbedrag. Voor de 1e prijs was EUR 25 beschikbaar.De jury heeft met plezier het aangeboden fotomateriaal beoordeeld. Graag dankt de jury de deelnemers en alle andere betrokkenen voor hun medewerking. De jury,
Pieter Dijkstra, Hans Molema, Dick de Vroet
Van links naar rechts:
Pieter Dijkstra (Streekmuseum/Volkssterrenwacht Burgum), Ruurd-Jakob Nauta (2e prijs), Emco Fokkema (3e prijs), Dick de Vroet (Vereniging Gemma Frisius) VALLENDE STERREN…In de nieuwsbrief van vorige week maakten we al melding van de Perseïdenzwerm: in de nachten rond 12 augustus a.s. zijn er elk jaar ‘vallende sterren’ (meteoren) te zien!
We schreven dat de sterrenwacht op dinsdag 11 augustus open is. Ook in ons kwartaalblad Horizon hebben we deze openstelling vermeld. Bij nader inzien vergaten we dat het feitelijke maximum in de nacht van woensdag 12 op donderdag 13 augustus valt. En daarom gaan we óók op woensdagavond 12 augustus om 21:00 uur open!Je kunt de meteoren zonder kijker of andere hulpmiddelen zien vanuit de ligstoel en eventueel interessante verschijnselen noteren. Bijvoorbeeld nalichtende sporen, posities aan de hemel, kleur, enz.
Om iedereen in de gelegenheid te stellen de meteorenzwerm met eigen ogen te zien, is Streekmuseum-Volkssterrenwacht Burgum op dinsdagavond 11 augustus èn op woensdagavond 12 augustus bij heldere hemel vanaf 21:00 uur geopend. Als het bewolkt of regenachtig is, blijven we dicht…
PRIJSVRAAG…
Omdat tegenwoordig vrijwel iedereen een digitale camera bezit, en vooral door de populariteit van de smartphone, werd besloten om een prijsvraag uit te schrijven: iedereen die in Friesland op 11/12/13 augustus 2015 een meteoor fotografisch weet vast te leggen, kan die foto opsturen naar Burgum*).
Daar bekijkt een deskundige jury de kwaliteit en maakt een keus.
Streekmuseum-Volkssterrenwacht Burgum en de Friese Vereniging voor Weer en Sterrenkunde “Gemma Frisius” hebben afgesproken om samen een leuke prijs beschikbaar te stellen voor de beste meteoorfoto.
Je kunt € 25,00 winnen, plus een Astro-DVD en een oorkonde! Bij meer kwalitatief zeer goede foto’s kan ook een eervolle vermelding worden toegekend. De prijswinnende foto’s worden op de website van Streekmuseum/Volkssterrenwacht Burgum geplaatst.
Foto’s (afdrukken) kunnen worden opgestuurd naar Streekmuseum-Volkssterrenwacht Burgum, Menno van Coehoornweg 9, 9251 LV Burgum. Digitale foto’s (niet groter dan 10 MB) kunnen worden gestuurd naar het e-mailadres streekmuseum-volkssterrenwachtburgum@hetnet.nl
De inzending van foto’s sluit op 20 augustus.Streekmuseum / Volkssterrenwacht Burgum
Menno van Coehoornweg 9
9251 LV Burgum Tel: 0511 465 54
Op 19 juni j.l is ons erelid Katrinus Stormer geridderd door burgemeester Ferd Crone van Leeuwarden.
In de Leeuwarder Courant van 20 juni 2015 stond het volgende artikel:
Lintje voor Stormer om vrijwilligerswerk
Katrinus Stormer (76) uit Leeuwarden is gisteren benoemd tot lid in de Orde van Oranje-Nassau. Hij kreeg deze onderscheiding wegens zijn langdurige vrijwilligerswerk, onder andere voor de wijk Westeinde. Stormer werd in 1975 voorzitter van wijkvereniging Westeinde, waarna hij tot 2014 actief zou blijven in het wijkbestuurswerk. Verder was hij lange tijd lid van de Commissie Geluidshinder bij de vliegbasis en bestuurder van Gemma Frisius, de Friese vereniging voor weer- en sterrenkunde. Burgum 20 maart 2015 en een foto van de verduisterde zon, genomen op Spitsbergen
Van Dick de Vroet is het volgende verslag/informatie afkomstig:Zonsverduistering in Burgum dd 20 maart jl :
Intussen ben ik u nog een terugblik verschuldigd op de samenwerking tussen Gemma Frisius en Streekmuseum/ Volkssterren-wacht Burgum m.b.t. het eclipsevenement. Hoe is dat uitgepakt ? Om kort te gaan: over de samenwerking is het oordeel duidelijk positief. Dat is in de projectgroep (ca. 25 personen) namens beide organisaties uitgesproken.”Voor herhaling vatbaar”, was de formulering van projectleiders Hans Molema en Marco Peters. Ondergetekende trad op als secretaris van de groep. GF-bestuurder Albert Lefferts heeft ook volledig meegedraaid in voorbereiding en uitvoering. Verder heeft Henk Nieuwenhuis een zeer gewaardeerde bijdrage geleverd. En tijdens het evenement hebben we diverse GF-leden mogen begroeten.
Wat de verduistering zelf betreft moesten we een teleurstelling incasseren: in Burgum was niets, noppes, nada te zien! Daar was rekening mee gehouden, je moet dat wel doen in Nederland. Ons slecht-weer programma werd door het aanwezige publiek – 364 bezoekers, inclusief 207 schoolkinderen – erg op prijs gesteld. Namens Gemma Frisius hebben Henk Nieuwenhuis en ondergetekende een praatje gehouden. Henk, als ervaren waarnemer, vertelde over zijn belevenissen met de totale eclips van 1980 in Kenia. Mijn praatje was de inleiding op de verwachte verduistering. “Burgum” zorgde voor een eclipsfilm, er was een internetverbinding met de Faeröer-eilanden via slooh.com. Men kon het museum bezoeken en er waren verrukkelijke eclips-cupcakes te koop. Deschoolkinderen werden door fotograaf Pieter Dijkstra op de plaat gezet en ook de pers besteedde royaal aandacht aan het evenement. Een fotoverslag is te vinden op www.streekmuseum-volkssterenwachtburgum.nl.
De lezing van Paul Wesselius over de Kuiper Gordel van afgelopen 28 februari 2015 te Leeuwarden kunt u nog eens nalezen door de volgende links aan te klikken:
Downloaden als PDF
Downloaden als PPTX