verslag van de bijeenkomst van 28 jan. 2023

Het was een goed bezochte bijeenkomst. Wicher heette een ieder hartelijk welkom.
De eerste spreker was Bauke Zijlstra, voormalig docent filosofie. Hij zou spreken over: Wat is onze plaats in de Kosmos?
Het eerste wat dhr. Zijlstra daarover zei was, dat hij daarop geen antwoord kon geven, omdat we dat niet weten. En daar komt bij, dat we steeds meer weten over het heelal, maar dat houdt weer in dat we daardoor weten, hoe weinig we eigenlijk weten. Het komt erop neer, dat hoe minder we weten, hoe sneller we een antwoord op deze vraag kunnen geven.
Bauke vertelt verder over het wereldbeeld dat in de loop der eeuwen steeds veranderde. Alles wat men niet verklaren kon, schreef men toe aan de goden.
Hij begon bij Pythagoras, vertelde vervolgens over Thales, Anaxagoras en belandde via nog enkele filosofen bij Aristoteles, die zei dat alles begon bij verwondering, dat leidde tot Kennis en Inzicht, daarna kwam Wijsheid en dan ging het over de Ziel.
Zo belandden we in de nieuwe tijd; Copernicus stelde dat de aarde niet meer het middelpunt was, maar de zon. Darwin kwam met zijn evolutietheorie en Sigmund Freud legde de nadruk op het onderbewuste dat ons gedrag aanstuurt.
Bauke doorspekte zijn lezing met humor en iedereen genoot ervan.


Na een korte pauze was het woord aan dr. Gijs Verdoes Kleijn.
Dr Gijs doet aan Big Data Science. Hij is verbonden aan de projecten met de Euclia Satelliet,
Lagrange .2 en de Micado extremely large Telescope.
Welke gebeurtenissen in het heelal hebben invloed op de aardse gebeurtenissen? Wij op aarde kennen de verschillende seizoenen, maar op Astrofysisch gebied zijn die er ook. De aarde en ook andere planeten en zonnen trekken een baan door het heelal en hebben zo invloed op elkaar en dus ook op onze aarde.
Hij noemde daarvan ook het recente voorbeeld van de elektrische storingen door zonneuitbarstingen in de 80er jaren in Canada.
Ook werd het gevaar genoemd van grote verstoringen zoals meteorietinslagen.
Hij legde wat uit over het ontstaan van leven op de aarde en over het teloor gaan ervan over enkele miljarden jaren. Volgens Gijs zijn we net over het hoogtepunt van het leven op aarde heen, maar we hebben nog enkele miljarden jaren voor ons, dus we hoeven ons nog geen zorgen te maken.
Gijs verduidelijkte zijn lezing met vele mooie illustraties. Het publiek genoot van de lezing en ging om een uur of half 6 tevreden huiswaarts, met de wetenschap dat we nog heel wat jaartjes van onze aarde kunnen genieten en dat Gijs mogelijke aanstormende kometen in de gaten houdt.

Lezing 28 januari 2023

 In het voorprogramma wisselt Bauke Zijstra (docent filosofie) met ons van gedachten over:

Wat is onze plaats in de kosmos?

Het wereldbeeld van de mensheid is in de loop van de eeuwen radicaal veranderd. Eeuwenlang werd de aarde als het centrum van het heelal beschouwd met de mens als kroon op de schepping. Nu weten we dat de aarde niet méér is dan een stofje in het gigantische heelal. Wat doet deze kennis met ons? Is deze kennis wel aanwezig bij de mensen, nu de meeste aardbewoners leven in steden waar de hemel door (licht)vervuiling  nauwelijks zichtbaar is? Is de verwondering over de hemel hierdoor verdwenen, of misschien toch verder toegenomen? En wat doet dit met ons in het dagelijkse leven: voelen we ons meer of juist minder verantwoordelijk voor het voortbestaan van het leven op aarde? En welke rol speelt de wetenschap, die vaak wordt gewantrouwd, in het maatschappelijk debat?

We gaan hierover met elkaar in discussie en dat is meteen de inleiding voor de hoofdlezing.

De hoofdlezing is van dr. Gijs Verdoes Kleijn :
De Cruise van ruimteschip Aarde door de Melkweg

Wat is de invloed op de leefbaarheid van onze Aarde van gebeurtenissen die zich in het heelal afspelen? De Zon heeft vanzelfsprekend de grootste impact op de biosfeer, maar wat weten we van de invloed van de asteroïden, de Maan, planeten, sterren? Welke rol spelen de enorme moleculaire wolken waar we, aan dek van ons Ruimteschip Aarde, doorheen bewegen? Wat is er in het verleden gebeurd met de Aarde en wat kunnen we verwachten? De mensheid is de eerste levensvorm die zich bewust is van de cruise door het heelal, een cruise die al ruim vier miljard jaar aan de gang is. Zo bezien is het een tragie-komische paradox dat we als mensheid zeer waarschijnlijk 99,9 % van de cruise zullen missen.

Dr. Gijs A. Verdoes Kleijn promoveerde in de sterrenkunde aan de Universiteit Leiden, was vervolgens werkzaam als astronoom bij het Space Telescope Science Institute in Baltimore, USA en vervolgens aan het European Southern Observatory (ESO) in Germany en tenslotte aan het Kapteyn-instituut van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij heeft vele publicatie op zijn naam staan.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Lezingen van zaterdag 26 november

De eerste lezing werd verzorgd door onze voorzitter Wicher van der Heide. Hij vertelde over energieprocessen in de ruimte.

Je hebt vele verschillende soorten energie. Aan de hand van een filmpje over een raketlancering vertelde Wicher dat er bij zo’n lancering sprake is van verschillende soorten energie: Chemische energie, (de H₂ en de O₂ worden omgezet in bewegingsenergie), geluidsenergie(luchttrillingen die veel lawaai veroorzaken), stralingsenergie( zichtbaar licht en infraroodlicht ) en tenslotte warmte (inwendige energie van bewegende moleculen) . Bij een temperatuur van -275⁰C bewegen moleculen niet meer.
Je kunt ruimteopnames maken in zichtbaar licht, maar er zijn meer manieren. Infrarood geeft soms weer een heel ander beeld. Wicher liet ons daarvan voorbeelden zien. Bij hogere temperaturen wordt zichtbaar licht uitgezonden en bij zeer hoge temperaturen uvlicht of zelfs gammastraling.  Aan de hand van de kleur van het licht kun je ook zien of sterren zich naar ons toe of van ons af bewegen.
Ook de aarde is een warmtebron. Het licht van de zon is elektromagnetische straling en moleculen kunnen deze straling weer omzetten in beweging. Uit de aarde zelf komt ook warmte.

Na de pauze was het woord aan Cees Ooms. Hij vertelde over Ruimteweer en het Noorderlicht.

Aan de hand van dia’s liet Cees ons zien hoe het noorderlicht ontstaat en welke processen daarbij een rol spelen.
De straling van de zon bestaat uit radiostraling, IR, zichtbaar licht, UV, X-ray en SEPs ( Solar Energized Particles)
En dan is er nog de zonnewind, door de magnetische veldlijnen van de zon krijgen de laatstgenoemde deeltjes een bepaalde snelheid.
De S (SEPs) en de G (zonnewind) hebben de meeste invloed op of er wel of geen noorderlicht is te zien op aarde. De richting is dan natuurlijk ook van belang. De R beïnvloedt de technologie vooral in de ruimte. De S beïnvloedt vooral de techniek op aarde, maar ook in de ruimte, de G ook, maar die veroorzaakt ook het noorderlicht. Aan de hand van de R, S en G en de sterkte daarvan kan men een ruimteweerbericht samenstellen. Dit is niet alleen van belang voor of we wel of niet noorderlicht kunnen waarnemen, maar ook voor satellieten, astronauten, vliegtuigen, elektriciteitscentrales op aarde en natuurlijk de dataopslag. Bij extra verhoogde activiteit van R, Sen G beschermt de atmosfeer van de aarde niet voldoende en ontstaan er problemen. Ruimteweerberichten kan men vinden op het internet.

De middag werd besloten met een dankwoord van de voorzitter en een suikerbrood voor de spreker.

lezing 29 oktober 2022

Lezing bijeenkomst Gemma Frisius op 29 oktober 2022 in het Oranjehotel te Leeuwarden.
aanwezig 35 personen.

In het voorprogramma vertelde Henk Nieuwenhuis op boeiende wijze, over de rode vlek van Jupiter. Henk is al jaren gefascineerd door deze planeet en maakte in zijn eigen kleine observatorium al vanaf 1964 tekeningen van zijn observaties. De atmosfeer van Jupiter is één grote werveling van gassen, maar de rode vlek blijft altijd op dezelfde plaats. De vlek is waarschijnlijk een anticycloon, een soort kolom gassen die boven de atmosfeer van Jupiter uitsteekt, maar wat de vlek nu precies is, daar is men nog niet helemaal achter. De rode kleur wordt veroorzaakt door ammoniumhydrosulfide en ethyleen.
De Web telescoop maakt tegenwoordig erg mooie beelden van de planeet Jupiter.
Het was een interessante lezing en na afloop bedankte  voorzitter Wicher van der Heide Henk Nieuwenhuis en overhandigde hem het traditionele suikerbrood.

De hoofdlezing was van Edwin Matlener en ging over Betelgeuze, de meest nabije rode reus

Matlener begon zijn lezing met een kleine uitleg over hoe dit sterrenbeeld aan zijn naam kwam. Via de Griekse mythologie kreeg dit sterrenbeeld een Arabische naam, die later verbasterd werd tot Betelgeuze.
Betelgeuze’s helderheid kent een soort golfbeweging, maar in 2020 was hij ineens drie keer zwakker dan anders. Men dacht toen dat Betelgeuze een supernova zou kunnen worden, maar daar is men weer op teruggekomen.
Matlener heeft aan de hand van schema’s uitgelegd hoe de helderheid en de grootte van sterren worden berekend. Dit        gebeurt met kleurenschema’s.

Rood betekent dat een ster “koel” is, geel is van een gemiddelde hitte en is een ster blauw, dan is hij erg  heet. Conclusie van de lezing: men verwacht dat Betelgeuze een supernova wordt tussen nu en 100.000 jaar. Waarschijnlijk zullen wij het niet meer meemaken, al zouden Edwin en de meeste aanwezigen dat natuurlijk wel prachtig vinden. Na afloop bedankte de voorzitter Edwin en ook hij kreeg een lekker suikerbrood.