november 2023 Archive

Op 28 oktober 2023 was er weer een Gemma Frisius bijeenkomst met twee sprekers. Als eerste was ons erelid Henk Nieuwenhuis aan de beurt die de dag ervoor een kopie van de Diepenveen meteoriet onthuld had.                                                                                                      

Henk heeft vandaag geen wetenschap in de aanbieding, maar humor en anekdotes. Zo vertelt hij over het maken van raketten in zijn jeugd met een explosie op zijn zolderkamer tot gevolg, bezoekjes van de CIA, brieven aan Chroesjtsjov en contacten met een Russische astronaut.

Als conservator van Het Planetarium van Franeker maakt Henk een en ander mee. Zo was er eens een man die Henk waarschuwde voor een zeewaterspiegelstijging van 30 meter in verband met een samenstand van de planeten Jupiter, Saturnus en de maan.

Het geloof komt ook aan bod in de presentatie als Henk over zijn bezoekje aan de de laatste boerenprofessor en knappe telescopenbouwer, Bauke Miedema praat. Miedema hield vast aan zijn bijbelse ideeën ondanks de door Henk meegenomen wetenschappelijke bewijzen.

De astronomische avonturen van Henk brengen hem op vele plaatsen in de wereld en dicht bij de actuele gebeurtenissen.

Na de pauze vertelde Steven Bloemen van de Radboud Universiteit in Nijmegen over de detectie van zwaartekrachtgolven.

Het grote voordeel van zwaartekrachtgolven is dat ze niet worden tegengehouden door gruis en stof. Bij het vinden van zwarte gaten en de bestudering van de oerknal zijn zwaartekrachtgolven belangrijk. De methode die wordt gebruikt voor het detecteren van zwaartekrachtgolven heet interferometrie.

Het hebben van meerdere meetstations is belangrijk want zo kan de plek in het heelal gevonden worden waar de zwaartekrachtgolven vandaan komen. Een zwaartekrachtgolf ontstaat als er twee zeer zware hemellichamen om elkaar heen draaien.

Dan vertelt Steven over de BlackGEM telescoop die dit voorjaar in gebruik is genomen. Omdat koolstof krimpt bij een temperatuursverhoging en metaal uitzet zijn deze twee materialen in de constructie van de telescoop gecombineerd. Zo worden de effecten van temperatuurswisselingen tot een minimum beperkt.

Dan laat Steven ons een filmpje zien van de installatie van BlackGEM in Chili en ten slotte vertelt hij over de Einsteintelescoop die in voorbereiding is en over LISA die zwaartekrachtgolven gaat detecteren vanuit de ruimte.

Op 27 november 1873 sloeg een meteoriet in de grond in de buurt van Diepenveen bij Deventer. Toevallig zag men dit gebeuren en werd de steen opgeraapt en met een begeleidend briefje in een klein houten kistje gestopt. Na vele omzwervingen stond het kistje te midden van een stenenverzameling op een tafel tijdens een Kunstroute op een camping in het jaar 2012. Henk Nieuwenhuis zag meteen dat het om een bijzondere koolstofmeteoriet ging. De steen mocht geleend worden voor nader onderzoek en wetenschappelijke onderzoekers in binnen- en buitenland waren enthousiast: de meteoriet bleek een zeer zeldzame koolstof-chondriet te zijn. Er zijn nu in totaal zes Nederlandse meteorieten bekend. Precies 150 jaar later na de inslag werd op 27 november 2023 de ‘Dag van de Meteoriet’ georganiseerd in Diepenveen. Naast diverse lezingen en toespraken werd op de plaats van de inslag een informatietafel onthuld en een demonstratie gegeven met de meteorietinslagsimulator. In Diepenveen zelf mocht Henk Nieuwenhuis het monument onthullen: een 10x vergrote replica van de Diepenveen-meteoriet.