24 september 2016 Eden Oranjehotel Leeuwarden Aanvang: 14.00 uur |
|
Voorprogramma
|
|
| Iedereen is op het aardoppervlak onderhevig aan de zwaartekracht. Omhoog bewegen kost moeite, terwijl omlaag bewegen “vanzelf ” gaat. En vallen kan gevaarlijk zijn. We vinden het heel gewoon en hebben geleerd ermee te leven. Maar de vraag blijft: wat is zwaartekracht? Gedurende vele eeuwen was het standpunt van Aristoteles (alles valt naar beneden omdat het midden van de aarde de “natuurlijke plaats” van de materie is) toonaangevend. Maar in de 17e eeuw kwam hier verandering in door redeneringen en experimenten van o.a. Galilei, Newton, Stevin en Huygens. In 1687 formuleerde Newton zijn geniale gravitatiewet, waarmee hij de planeetbanen om de zon kon beschrijven, maar ook (val)bewegingen van voorwerpen op de aarde.Tot op de dag van vandaag blijven de wetten van Newton uitstekend toepasbaar voor de meeste bewegingsverschijnselen (rijdende auto’s, raketlancering, e.d.), maar niet voor zeer snel bewegende objecten. Dan komt de algemene relativiteitswet van Einstein er aan te pas. Maar deze wet kan ook niet het laatste woord zijn wegens afwijkende waarnemingen in het heelal. Geeft de “entropische zwaartekracht” van Erik Verlinde misschien het ultieme antwoord? In deze lezing ligt de nadruk op de bewegingswetten van Newton. Wicher van der Heide studeerde anorganische materiaalkunde (vastestofchemie) in Twente en was vervolgens 37 jaar docent natuurkunde in Dokkum. |
 |
Hoofdlezing
|
|
| In de zomer van 1901 vonden Griekse sponsduikers nabij de kust van Antikythera een Romeins scheepswrak dat uit ca. 80 v. Chr. dateert. Tussen de diverse naar boven gebrachte voorwerpen bevonden zich ook fragmenten van een koperen mechanisch instrument waarvan de functie lange tijd onduidelijk was. Pas in de laatste decennia is het duidelijk geworden dat het een ingenieus mechanisch planetarium betreft waarmee de schijnbare posities van de zon, de maan en de planeten voorspeld kunnen worden. In deze lezing komen de herkomst en de functie van dit bijzondere mechaniek uitgebreid aan de orde.Rob van Gent studeerde astronomie aan het Sterrenkundig Instituut Utrecht. Van 1989 tot 1999 was hij curator Wis- en Sterrenkunde van het museum Boerhaave te Leiden. Daarna heeft hij astronomische software ontwikkeld aan de Universiteit Utrecht. Momenteel is hij wetenschappelijk onderzoeker aan het Mathematical Institute of Utrecht. Zijn interesses zijn: kalenders, chronologie, de geschiedenis van de astrologie, cartografie, navigatie, astronomie en alles wat daarmee gerelateerd is. |
 |
29 oktober 2016 Wijkcentrum Eeltsje’s Hiem
|
|
SYMPOSIUM: EXOPLANETEN |
|
Zijn er meer aardachtige planeten in het heelal? Ontstaan, ontdekking en mogelijk leven.12.30 uur Zaal open 13.00 uur Opening door de dagvoorzitter Hannie Brussee. 13.05 uur Dr. C. Dijkstra 14.05 uur Pauze 14.25 uur Ing. C.W.F.M. de Vlieger 15.25 uur Pauze 15.45 uur Drs. R. Smit 16.45 uur Gelegenheid tot vragen of discussie. 17.00 uur Afsluiting door de dagvoorzitter. Entree niet-leden : E 10,- |
 |
26 november 2016 Eden Oranjehotel Leeuwarden Aanvang: 14.00 uur |
|
Voorprogramma
|
|
| De afgelopen maanden hebben enkele leden van het bestuur de statuten en het huishoudelijk reglement van onze vereniging volledig herzien en aangepast. Op onze website kunt U vanaf eind september zowel de oude als nieuwe statuten en huishoudelijk reglement vinden en deze met elkaar vergelijken. Leden, van wie geen e-mail adres bij het bestuur bekend is, ontvangen zowel de oude als de nieuwe versies van de statuten en het huishoudelijk reglement in oktober over de post. Leden, die wel over internet beschikken, maar toch liever een papieren versie toegestuurd krijgen, kunnen hierom verzoeken bij de secretaris. In deze Bijzondere Algemene Ledenvergadering kunt U Uw vragen en opmerkingen kwijt en Uw stem voor of tegen de aanpassingen uitbrengen. |
 |
Hoofdlezing
|
|
| De lezing begint met leuke, vrolijke en humoristische beelden voor kinderen en een romantische Maan voor de ouderen. Gevolgd door de Maan in de Oudheid, waarbij in vele culturen onwetendheid, religie en angst een grote rol speelde. In de schilderkunst is in de loop der eeuwen de Maan door vele, ook heel beroemde, schilders fraai in beeld gebracht. We zien hier enkele schitterende voorbeelden van, gemaakt door Millet, Jongkind, van Gogh e.a. De geschiedenis van de Maan-cartografie dateert vanaf 1609. Het is boeiend om te zien hoe die ontwikkeling plaats vond en hoe de Maan op tekeningen werd vastgelegd. Vervolgens richten we de focus op de geschiedenis van de Maan-fotografie, met onwaarschijnlijk mooie opnamen van kraters en bergen op de Maan, gemaakt door bekende sterrenwachten en o.a. de Nederlandse astronoom Prof. G. Kuiper en Chriet Titulaer. Natuurlijk wordt het historische Apollo-project in de jaren 70 niet vergeten. Mensen op de Maan! En hoe nu verder? Wanneer gaan we weer naar de Maan en waarom zouden we dat moeten doen? Tenslotte de Maan op haar mooist, gezien door de ogen van de fotograaf, met wondermooie foto’s gemaakt met een gewone camera. Kortom, een boeiende voordracht met verrassende beelden, zoals we de maan niet eerder zagen!Henk Nieuwenhuis was conservator van het Eise Eisinga Planetarium en is al jarenlang een enthousiast lid van onze vereniging. |
 |
28 januari 2017 Eden Oranjehotel Leeuwarden Aanvang: 14.00 uur |
|
Voorprogramma
|
|
| Door de eeuwen heen werden er in allerlei delen van de wereld tal van soorten globes gemaakt. Globes werden gemaakt van messing en hout, papier en gips, maar ook van glas, porselein, ivoor, zilver en zelfs goud. De oudst bewaard gebleven globe is gemaakt van zilver en wordt gedateerd op 100-200 v. Chr. In onze tijd zijn globes eigenlijk een beetje “uit” geraakt. We zijn nu veel vertrouwder met kaarten, atlassen en foto’s gemaakt van de Aarde vanuit de ruimte. Henk Nieuwenhuis neemt ons mee op een spannende reis door de tijd met prachtige beelden van de mooiste globes. |
 |
Hoofdlezing
|
|
| Verschillende groepen waaronder NASA en Mars-One willen binnen tien tot vijftien jaar mensen naar Mars brengen. Terugkeer naar de Maan is al over 5 jaar voorzien. Als we daarheen gaan zal het voor langere tijd zijn. Mensen zullen daar ook moeten eten en wat is dan logischer om je eten ter plekke zelf te verbouwen! In 2013 en 2015 zijn er experimenten uitgevoerd om te onderzoeken of teelt van erwten, radijsjes en tomaten op door NASA geleverd (nagemaakt) Mars- en Maanzand mogelijk was. Het experiment van 2015 leverde de eerste radijzen, erwten, tomaten en rogge op, maar is het ook veilig om ze op te eten??? In de Mars- en Maanbodem zitten relatief veel zware metalen die giftig zijn voor de mens, b.v. lood, cadmium en arseen. Momenteel wordt onderzocht in hoeverre de gekweekte planten en vruchten deze metalen in zich opnemen. Indien het voor de mens veilig zou zijn de gekweekte planten te eten, brengt dit de reis naar Mars en het verblijf aldaar weer een stapje dichterbij, net als het vestigen van een min of meer permanente basis op de Maan. In deze lezing zal Dr.ir. Wieger Wamelink ons alles vertellen over de bovenstaande onderzoeken en de toepasbaarheid van de resultaten ervan. (denk aan de ontginning van tot nu toe onvruchtbare streken en de rol die plantengroei kan spelen bij het schoonmaken van vervuilde gebieden)Wieger Wamelink is ecoloog bij Alterra aan de Universiteit van Wageningen. Hij doet onderzoek naar het kweken van planten op de Maan en op Mars en heeft zijn project onder de aandacht van het grote publiek gebracht via t.v.-programma’s als Vroege Vogels en EenVandaag. |
 |
25 februari 2017 Eden Oranjehotel Leeuwarden Aanvang: 14.00 uur |
|
Voorprogramma
|
|
| De Boeing X-20 Dyna Soar was een militair ruimtevaart-project van de Amerikaanse luchtmacht (USAF) met het doel een ruimtevliegtuig te ontwikkelen dat kon worden gebruikt voor diverse militaire missies zoals: verkenning, bombarderen, redding van gestrande astronauten, reparatie van satellieten, alsook het onderscheppen van vijandelijke satellieten. Het project liep van 1957 tot 1963 en was eigenlijk het eerste ontwerp van een “space shuttle”. In tegenstelling tot de Mercury- en Vostokcapsules die aan een parachute naar beneden kwamen , kon de Dyna Soar op een vliegveld landen na een zweefvlucht door de dampkring. Dit maakte Dyna Soar tot een veel geavanceerder ruimtevaartuig dan de capsules die tot dan toe in gebruik waren, met als gevolg dat ook de ontwikkel-kosten erg hoog opliepen. Dit laatste was wel de voornaamste reden dat de Amerikaanse regering de belangstelling in het project verloor en de stekker er uittrok. Je kunt je afvragen, hoe de latere Space Shuttle er uit zou hebben gezien , als men ervaring had kunnen opdoen met de Dyna Soar, maar dat zullen we nooit weten….Jurjen Boersma is al enkele jaren secretaris van onze vereniging en geïnteresseerd in alles wat met ruimtevaart te maken heeft. |
 |
Hoofdlezing
|
|
| Cassini/Huygens, een samenwerkingsproject van NASA, ESA en de Italiaanse ruimtevaart-organisatie ASI, is in oktober 1997 gelanceerd. Via een ingewikkelde reis langs Venus, de Aarde en Jupiter, waarbij – gebruikmakend van de zwaartekracht van deze hemellichamen – de snelheid van de satelliet werd opgezweept, is de Cassini-satelliet begin juli 2004 in een baan om Saturnus geraakt. Tijdens de Kerst 2004 is de door ESA gebouwde Huygens-capsule ontkoppeld en op 14 januari 2005 met succes in de atmosfeer van de maan Titan afgedaald en geland op het oppervlak. Uit de korte tijd dat de experimenten van de Huygens-capsule gewerkt hebben is een goed beeld ontstaan van de samenstelling van de atmosfeer en het oppervlak van Saturnus’ grootste maan Titan. De Cassini-satelliet zal nog tot april 2017 operationeel blijven; dan is de brandstofvoorraad uitgeput en zal de satelliet in de atmosfeer van Saturnus storten.Henk Olthof heeft sterrenkunde gestudeerd in Groningen en is gepromoveerd op onderwerpen in het ruimteonderzoek. Tot begin 2007 was hij werkzaam bij ESA/ESTEC in Noordwijk en was hij nauw betrokken bij de ontwikkeling van experimenten voor de wetenschappelijke satellieten van ESA. Van 2002 tot 2010 was hij voorzitter van de KNVWS. |
 |
25 maart 2017 Eden Oranjehotel Leeuwarden Aanvang: 13.30 uur |
|
Voorprogramma
|
 |
Hoofdlezing
|
|
| In deze voordracht gaat drs. Cees Veth in op diverse sterrenkundige aspecten die tevoorschijn komen wanneer we een kijkje nemen in de richting van het zeer populaire sterrenbeeld Orion. Vooral ster-evolutie is in zeer veel stadia zichtbaar binnen dit sterrenbeeld. In het bijzonder vertegenwoordigt de, ook voor amateur-sterrenkundigen goed waarneembare, Orionnevel de vroege stadia van sterren, terwijl b.v. Betelgeuze en de Boog van Barnard de late stadia van ster-ontwikkeling vertegenwoordigen.Cees Veth studeerde sterrenkunde aan het Sterrenkundig Instituut van de Rijksuniversiteit van Utrecht. Hij heeft daar enkele jaren meegewerkt aan het ontwikkelen van nieuwe meetmethoden. In de periode 1976-2009 was hij fysisch oceanograaf bij het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) op Texel. Zijn belangrijkste onderzoeksgebied was de Atlantische Oceaan van Groenland tot diep in de Antarctische wateren. Sinds zijn pensionering is hij o.a. betrokken bij de Volksterrenwacht “De Jager” op Texel. |
 |
22 april 2017 ALGEMENE LEDENEXCURSIE |
|
| Dit jaar gaan we (opnieuw) naar het Eise Eisinga Planetarium te Franeker. Oubollig? Allerminst! Sinds de uitbreiding met een derde gebouw op 19 mei 2016 is het parade-paardje van Friesland in een compleet nieuwe jas gestoken: Een ruime, eigentijdse entree, wisselende exposities met een groot accent op de eigen ervaring en beleving, een knusse horeca-ruimte binnen en een sfeervolle binnentuin buiten, en natuurlijk tot slot het volledig in stijl bewaarde en onvolprezen Eisinga-planetarium zelf. U kunt zich inschrijven voor deze excursie vanaf de lezing van februari 2017, dan volgt ook nadere informatie over kosten en aanvangstijd. Het vervoer naar Franeker dient iedereen zelf te regelen, want och, de afstand kan nooit ver zijn! |
 |